Εμπρός στο δρόμο που χάραξε το Μπιλμπάο!

Η αρχιτεκτονική θεωρείται ακριβό σπόρ για τους Έλληνες πολιτικούς. Τι σημασία έχουν οι «μουτζούρες ακριβοπληρωμένων αρχιτεκτόνων» μπροστά στην αναγκαιότητα κατασκεύης ενός έργου; Το μόνο που ενδιαφέρει είναι να ρέει το μπετό για να ικανοποιούμε τους κατασκευαστες. Το αν ένα δημόσιο έργο διαθέτει αισθητική λίγο απασχολεί την πολιτική ηγεσία.

Η σχέση της αρχιτεκτονικής με την εξουσία είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει αρκετά και έχει ξεφύγει πολλές φορές από το στενό ακαδημαϊκό πλαίσιο μεταξύ πολιτικών επιστημόνων και αρχιτεκτόνων.

 Σημαντικές εργασίες έχουν γίνει κατά καιρούς σχετικά με το πως η εξουσία επιτυγχάνει την «αισθητικοποίησή» της μέσα από πολεοδομικές παρεμβάσεις και δημόσια κτήρια. Άλλωστε κλασσικές είναι πλέον οι αναφορές στην φασιστική και σοβιετική αρχιτεκτονική, ως τα δύο δείγματα απόλυτης χειραγώγησης της αρχιτεκτονικής από την πολιτική εξουσία.

Αντι για κλασσικό...«μονδέρνο»

Η ελληνική πολιτική ηγεσία, από τις απαρχές της δημιουργίας του ελληνικού κράτους είχε μια συγκεκριμένη ιδεοληψία η οποία κατηύθυνε την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία στη χώρα. Με αφετηρία την αίσθηση «υστερήσεως» έναντι της Δύσης, η ελληνική ελίτ έπρεπε πάση θυσία να αποδείξει ότι η μικρή Ελλάς δεν είχε τίποτε να ζηλέψει έναντι των άλλων «πεπολιτισμένων εθνών». Κλασσικές μαρτυρίες τέτοιων προσπαθειών  αποτελούν τα Ανάκτορα (σημερινή Βουλή) και το κτήριο της Τράπεζας της Ελλάδος. Για την μετεμφυλιακή Ελλάδα ούτε λόγος: μπροστά στη δίνη της οικονομικής ανασυγκρότησης τα «μονδέρνα» κτήρια του '50- '60 φάνταζαν η ιδανική λύση μπροστά στα κοστοβόρα «φορτωμένα» νεοκλασσικά. Η αποθέωση βέβαια ήρθε την περίοδο της χούντας με τα γνωστά τερατουργήματα ενώ και κατά τη δεκαετία του ΄'80 εισηγάγαμε μπόλικη  αρχιτεκτονική «ανατολικού τύπου».

Το παράδοξο είναι ότι θα ανέμενε κανείς σε μια χώρα που η αρχαιολατρεία χτυπάει κόκκινο, η πολιτική εξουσία να προσπαθεί συνειδητά να διατηρήσει τον κλασσικισμό σαν στυλ. Στην περίπτωση δε της Αθήνας, η νεοελληνική αρχαιολαγνεία είναι τόσο στείρα, που τουριστικά σημεία αποτελούν μόνο τα «αρχαία». Ουδείς έχει ιδέα για τη βυζαντινή και την οθωμανική Αθήνα πολλώ δε μάλλον τη σύγχρονη.

Θα μου πείτε ποια είναι τα σύγχρονα κτήρια που έχει να επιδείξει η Αθήνα; Κι όμως υπάρχουν. Από κτήρια ανώνυμων αρχιτεκτόνων μέχρι μεγάλα έργα όπως το Ολυμπιακό Στάδιο, το Μουσείο της Ακρόπολης και αρκετές ολυμπιακές εγκαταστάσεις. Σε αυτά να προσθέσουμε το Κέντρο Πολιτισμού στο Φάληρο, δια χειρός Renzo Pianno (κτήριο Pompidou, Παρίσι) καθώς και το Μουσείο Γουλανδρή σε σχέδια του Pei, (πυραμίδα του Λούβρου) και το οποίο επι χρόνια έμενε στα αζήτητα.

Το «πείραμα» του Μπιλμπάο

Ας έρθουμε τώρα στο Μπιλμπάο, μια μικρή πόλη της Ισπανίας που ήταν σχεδόν άγνωστη πριν μια δεκαετία. Μια πόλη ναυπηγείων με την ανεργία να αγγίζει το 50%, μέσα σε λίγα χρόνια έγινε ένα από τα πλέον ανερχόμενα τουριστικά, πολιτστικά και επιχειρηματικά κέντρα της Ισπανίας. Πώς έγινε αυτό; Η πόλη είχε ένα πρωτοπόρο δήμαρχο που δε δίστασε να φέρει το μουσείο Guggenheim στην Ευρώπη. Η πόλη έκανε διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό και τα σχέδια ανέλαβε ο F.O.Gehry. To νέο μουσείο πλαισίωθηκε από την κατασκευή του μετρό σε σχέδια Norman Foster o oποίος έχει σχεδιάζει το περίφημο ''αγγουράκι'' που είναι το σύμβολο του City του Λονδίνου. Αλλά και ο γνωστός σε εμάς από τη στέγη του Ολυμπιακού Σταδίου, Santiago Calatrava δημιούργησε μια γέφυρα και ένα αεροδρόμιο. Φήμες υπάρχουν ότι και η διάσημη Ιρανή αρχιτέκτονας Zaha Hadid θα αναλάβει την κατασκευή κάποιου κτηρίου.

Το αποτέλεσμα; Η πόλη μπήκε στο χάρτη του διεθνούς αρχιτεκτονικού τζετ σετ και μαζί ήρθαν και οι μεγάλες επενδύσεις. Είναι περιττό να πω ότι ο τουρισμός της πόλης δεκαπλασιάστηκε. Θα μου πειτε πως το έκαναν; Δανείστηκαν και κάλεσαν επιχειρηματίες. Μόνο το Μουσείο Γιουγκενχάιμ (Museo Guggenheim) κόστισε 100.000.000 δολάρια, τα οποία απέδωσε πίσω σαν κέρδος σε μόλις δύο χρόνια από την κατασκευή του.

Σκεφτείτε τώρα ενδεικτικά πόσα χρόνια το Ελληνικό και οι Ολυμπιακές εγκαταστάσεις ρημάζουν και πως η Αθήνα έχει δύο εκατομμύρια τουρίστες το χρόνο όταν η Κωνσταντινούπολη που πριν δέκα χρόνια είχε τον ίδιο αριθμό τουριστών, σήμερα έχει πενταπλάσιο τουρισμό. Eμείς στάσιμοι. Οι αριθμοί πολλές φορές είναι αμείλικτοι.

Ας αφήσουμε το Παρίσι, το Λονδίνο ή τη Ρώμη. Το σύνθημα είναι ένα: Εμπρός στο δρόμο που χάραξε το Μπιλμπάο!

iefimerida.gr